Nationale herdenking 2016 op begraafplaats Oostergaarde

Gisteravond herdachten we op de begraafplaats Oostergaarde aan het Oosteinde burgers en militairen die zijn gevallen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. Tijdens de nationale 4 mei-herdenking zijn er in het gehele land bijeenkomsten waarbij de gevallenen herdacht worden. Veelal met een stille wandeling, sobere muziek, toespraken en kransleggingen. De bekendste herdenking is waarschijnlijk die in Amsterdam op de Dam. Hierbij zijn de koning en koningin aanwezig en wordt op nationale televisie uitgezonden. Hieronder kunt u de toespraak door burgemeester Harm-Jan van Schaik en het gedicht door de Harderwijkse Anne Sofie Timmer nalezen.

Hartog, Floor, Gré en Jetje Härtz. Vier van de 21 Joodse Harderwijkers die het leven lieten onder het juk van de Duitse bezetter. Hun namen zijn vereeuwigd in onze stad; op het granieten plaquette aan de gevel van de voormalige synagoge. Opdat wij blijven gedenken.

Geachte dames en heren, in het bijzonder de aanwezige verzetsstrijders Jongens en meisjes, aanwezigen Hier ter gelegenheid van deze Nationale 4 mei-herdenking van de oorlogsslachtoffers die zijn gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Vandaag herdenken wij de mensen die zich hebben ingezet voor onze vrijheid! Opdat wij nooit vergeten.

De Nationale Herdenking 4 mei valt dit jaar samen met de joodse gedenkdag Jom Hasjoa. Die dag herdenkt de joodse gemeenschap over de hele wereld de verschrikkingen van de holocaust en de verzetsdaden. Jom Hasjoa betekent letterlijk: de dag van de Sjoa, de vernietiging. Het is nodig dat we daar samen met de joodse gemeenschap bij stil te staan.

Opdat wij nooit vergeten.

Op 14 mei om half 11 ’s morgens begon voor Harderwijk de Tweede Wereldoorlog. De oorlog en de bezetting hebben een grote invloed gehad op onze stad en op de inwoners. We denken aan de Jodenvervolging, het verzet en de luchtaanvallen op onze gemeente.

Diverse plekken in ons gemeente herinneren aan de bezetting. Ik noem het monument voor de Harderwijker verzetshelden in het Plantagepark, de betonnen overblijfselen van de Duitse luisterpost Stellung Hase en het monument in de vorm van een neerstortend vliegtuig in het water aan de Stille Wei, ter nagedachtenis aan de bijna 120 bemanningsleden van neergeschoten Britse en Amerikaanse toestellen die in de buurt van onze stad verdronken.

Harderwijkers en Hierdenaren handelden moedig. Sommigen van hen gaven hun leven voor onze vrede en vrijheid. Wij mogen hen nooit vergeten! Het vraagt van ons respect en waardering voor hen. En het vraagt van ons een oprechte dankbetuiging. Want vrede, vrijheid en veiligheid zijn niet vanzelfsprekend.

Op 11 oktober 1914 – een dag na de Val van Antwerpen – arriveerden de eerste Belgische soldaten in Harderwijk. Binnen een paar weken kreeg onze kleine stad 14.500 vluchtelingen te verwerken. Ze waren welkom en de Harderwijkers zetten zich in voor hun buitenlandse gasten. Eind 1918 keerden de Belgische soldaten huiswaarts, tot verdriet van vele Harderwijkers. Zij waren zich gaan hechten aan de Belgische vluchtelingen.

Het Belgische Militaire Ereveld hier op begraafplaats Oostergaarde getuigt van die tijd. Het is een belangrijke plek. Ook nu nog, na bijna 100 jaar. Twee jaar geleden mocht ik een Belgisch echtpaar ontvangen. Na een jarenlange zoektocht had de man – inmiddels in de 70 – zijn opa teruggevonden. Deze zoektocht had de levens van zijn familie 100 jaar beheerst. Met een indrukwekkende plechtigheid bewezen hij en zijn vrouw hun in Harderwijk begraven opa eer. Het Belgische en Nederlanse volkslied klonken en er vloeiden tranen.

Een oorlog laat diepe wonden na. Ook de generaties erna dragen de littekens. Op dit moment wordt Europa geconfronteerd met vele vluchtelingen uit onveilige gebieden. Zij nemen hun talenten en dromen mee, maar ook hun wonden en littekens. Deze mensen komen uit landen met een andere geschiedenis, cultuur en religie en hun situatie lijkt ver af te staan van onze Westerse wereld. Maar vanuit onze eigen geschiedenis weten wij wat een oorlog kan betekenen in de levens van mensen. En dat is wat ons verbindt. Laten wij hen vanuit die verbinding de veiligheid bieden waar zij zo naar verlangen. In het besef dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is. Laten we onze vrijheid aan hen doorgeven.

Ook vandaag de dag zetten zich vele Nederlandse militairen en burgers in voor vrijheid waar ook ter wereld, onder meer in Mali en Afghanistan. Zij doen dat niet om oorlog te voeren, maar om vrede te brengen. Deze mensen verdienen onze respect en waardering en onze oprechte dankbetuiging. Want zij geven onze vrijheid door.

‘Geef vrijheid door’ is het nationale thema voor 4 en 5 mei dit jaar. Vrijheid is nooit vanzelfsprekend. We mogen daarom nooit vergeten. Laten we met zorg blijven omgaan met ons verleden. En vanuit dat verleden onze weg zoeken naar de toekomst. Niet door ons te laten duwen door het verleden, maar ons te laten trekken door de toekomst. Wonden worden littekens, littekens worden herinneringen. Herinneringen worden lessen voor de toekomst. En vanuit die lessen geven we vorm aan onze samenleving. Voor onszelf en voor de mensen die verder weg staan.

‘Geef vrijheid door’. Het is een opdracht aan ons allen.

Burgemeester Harderwijk

Duizenden herinneringen

aan miljoenen mensen.

Duizenden herinneringen

aan een vreselijke tijd.

Duizenden mensen

voor miljoenen herinneringen.

Duizenden

voor iedereen in de strijd.

Mijn herinneringen zijn gedachten

aan een boek, een film, een monument

voor die miljoenen mensen.

En ik denk:

wat kun je van de wereld van nu verwachten

als je oorlog, honger en onrecht kent.

Als je vlucht met een onbekend doel;

een zoektocht naar een land

waar mensen niet op je zitten te wachten.

Laat het vrede worden.

Laat die miljoenen mensen

Geen duizenden herinneringen krijgen

Aan een vreselijke tijd

Geen boek, geen film, geen monument, geen strijd